เจลล้างมือยี่ห้อไหนดี แอลกอฮอล์ล้างมือยี่ห้อไหนดี เรามีวิธีเลือกมาบอกค่ะ

จากสถานการณ์การแพร่ระบาดของไวรัสโควิด-19 เจลล้างมือแอลกอฮอล์ ได้กลายเป็นสินค้าที่มีความต้องการเป็นอย่างมาก  ณ. วันที่ 12 เมษา 2563 อย.เปิดเผยว่า ได้อนุมัติเลขจดแจ้ง เจลล้างมือฯไปกว่า 7000 เลข  (amazing)

เมื่อปลายปี พ.ศ.2562  อย.มีร่างที่จะกำหนดให้ เจลล้างมือ ต้องขึ้นทะเบียนเป็นเครื่องมือแพทย์ แต่ รมต.กระทรวงสาธารณสุข เห็นว่า จะเกิดการขาดแคลน เพราะผู้ผลิตที่มีศักยภาพเพียงพอที่จะสามารถยื่นขึ้นทะเบียนเป็นเครื่องมือแพทย์นั้นมีไม่มากนัก  จึงยกเลิกร่างกฎหมายดังกล่าว และให้เจลล้างมือฯ ยังคงเป็นเครื่องสำอางแต่จะต้องมีความเข้มข้นที่ 70% v/v ขึ้นไปเท่านั้น จากเดิมที่กำหนดให้เจลล้างมือฯ ที่เป็นเครื่องสำอางมีแอลกอฮอล์ได้ไม่เกิน 69.4% v/v

เมื่อกฎหมายเปลี่ยนให้ เจลล้างมือ เป็นเครื่องสำอาง เหมือนปลดล็อคครั้งใหญ่ ใครก็ผลิตได้ และใครก็ขอเลขจดแจ้งได้  ทำให้ตอนนี้ประเทศไทยน่าจะเป็นประเทศเดียวในโลก ที่มีจำนวนแบรนด์เจลล้างมือฯ มากที่สุดในโลก

เมื่อมันมีถึง7000 เลขจดแจ้ง  แล้วจะเลือกยี่ห้อไหนดี วันนี้เราจะมาสรุปแบบไม่ย่อให้ค่ะ 

ข้อควรรู้/คำถามที่พบบ่อย เกี่ยวกับแอลกอฮอล์ล้างมือทั้งแบบเจลและน้ำ(สเปรย์)

1. แอลกอฮอล์ที่ใช้ผลิต มีอยู่ 2 ชนิด คือ เอทิลแอลกอฮอล์ และ ไอโซโพรพิลแอลกอฮอล์  (IPA) โดยทั่วไปนิยมใช้เอทิลแอลกอฮอล์ เพราะระคายเคืองน้อยกว่า   ความเข้มข้นที่เหมาะสมคือ 70-95% v/v เพราะแอลกอฮอล์จะมีเวลาอยู่บนผิวนานพอก่อนที่จะระเหยออกจากผิวและมีปริมาณน้ำในสูตรเพียงพอที่จะเข้าไปจัดการข้างในไวรัส

เอทิลแอลกอฮอล์ออกฤทธิ์อย่างไร ตอบ เอทิลแอลฯ ไปทำลายเยื่อหุ้มเซลล์ของไวรัสและพาน้ำเข้าไปจัดการข้างในทำให้โปรตีนเสื่อมสภาพ ซึ่งรหัสพันธุกรรมของไวรัสก็เป็นสารจำพวกโปรตีน

 2. เกรดของเอทิลแอลกอฮอล์ที่นำมาใช้ ควรเป็นเกรดเครื่องสำอาง เกรดอาหาร หรือเกรดยา ซึ่งมีความบริสุทธิ์สูง แต่ผลิตภัณฑ์บางยี่ห้อ มีการนำเอทิลแอลกอฮอล์ เกรดอุตสาหกรรม ที่มีความบริสุทธิ์ต่ำ หาได้ง่าย และราคาถูก มาใช้แทน เพื่อลดต้นทุน และที่แย่กว่านั้นคือ มีการนำเมทิลแอลกอฮอล์มาใช้ ซึ่งเป็นพิษต่อทั้งภายในและภายนอกร่างกาย

เมทิลแอลกอฮอล์ สามารถดูดซึมได้ทางผิวหนังและลมหายใจ ทำให้หลอดลม ลำคอ เยื่อบุตาอักเสบ หากหายใจหรือสัมผัสในปริมาณมากอาจทำให้ปวดท้อง เวียนหัว คลื่นไส้ อาเจียน กล้ามเนื้อกระตุก หายใจลําบาก การมองเห็นผิดปกติและ อาจตาบอดได้ ทั้งนี้ อย. ไม่อนุญาตให้ใช้เมทิลแอลกอฮอล์ เป็นส่วนผสมในการผลิตเครื่องสำอาง หากตรวจพบจะถูกดำเนินคดีฐานผลิต นำเข้า หรือรับจ้างผลิตเครื่องสำอางที่ไม่ปลอดภัย มีโทษจำคุกไม่เกิน 5 ปี หรือปรับไม่เกิน 500,000 บาท หรือทั้งจำ ทั้งปรับ สำหรับผู้ขาย มีโทษจำคุกไม่เกิน 3 ปี หรือปรับไม่เกิน 300,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ

อันตรายของเมทิลแอลกอฮอล์ 

3. ปริมาณ % แอลกอฮอล์ ที่ระบุบนฉลากเป็นเลขที่ผู้ผลิตแต่ละรายสามารถระบุได้ด้วยตัวเอง จากการคำนวณในขั้นตอนการผสม และ อย.มิได้ ทำการขอเอกสารวิเคราะห์ % ในกระบวนการจดแจ้ง (แต่ อย.อาจขอเอกสารการตรวจวิเคราะห์ภายหลัง เช่น กรณี มีผู้ร้องเรียน ) ดังนั้น ตัวเลข % บนฉลากอาจจะจริงหรือเท็จก็ได้ ผู้ซื้อควรพิจารณาความน่าเชื่อถือของผู้ผลิตและผู้ขาย ก่อนตัดสินใจซื้อ

ทำไม อย.ไม่ตรวจสอบ % แอลกอฮอล์ ก่อนอนุมัติเลขจดแจ้ง?  ตอบ เพราะการตรวจวิเคราะห์ปริมาณแอลกอฮอล์ในผลิตภัณฑ์ต้องใช้เครื่องตรวจวิเคราะห์ที่ชื่อว่า GC-MS ซึ่งมีราคาสูงถึง 1-2 ล้านบาท/เครื่อง ปัญหาคือ อย.มีเครื่องไม่เพียงพอที่จะตรวจวิเคราะห์ได้ทัน  โดยทั่วไปเครื่องนี้จะมีอยู่ที่กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ทั่วประเทศซึ่งตั้งอยู่จังหวัดใหญ่ๆ คำนวณคร่าวๆ  สมมติว่ามีทั้งหมดประมาณ 10 เครื่อง  (ในความจริงน่าจะมีน้อยกว่านี้) 

 1 เครื่อง ตรวจ 1 ตัวอย่าง ใช้เวลา 1 วัน === > ใน  1 วัน จะตรวจได้ทั้งหมด 10 ตัวอย่าง 

ดังนั้น 7,000 ผลิตภัณฑ์ที่ยื่นจดแจ้ง จะต้องใช้เวลาทั้งหมด 7000/10=700 วัน หรือ 2 ปีเลยทีเดียว เป็นการใช้เครื่องแบบโหด ใช้เครื่องจบ 2 ปี เครื่องอาจพัง เสียค่าซ่อมอีกหลายแสน

ในทางปฏิบัติ เราไม่สามารถรอถึง 2 ปี เพราะโควิดก็คงไม่รอเราเช่นกัน ดังนั้น ที่ อย.ทำได้คือ อนุมัติเลขจดแจ้งไปก่อน แล้วตามจับทีหลัง (ซึ่งก็จับได้บ้างไม่ได้บ้าง)

 อย่าเพิ่งเชื่อตัวเลข %บนฉลากผลิตภัณฑ์ล้างมือ เพราะผู้ผลิต/ผู้ขาย เติมเลขเท่าไหร่ก็ได้ ..รู้ยัง?

4. เมื่อเลข % บนฉลาก อาจเป็นเท็จ แล้วประชาชนจะทราบได้อย่างไรว่าผู้ผลิตระบุ % ตามความเป็นจริง และมีวิธีเลือกซื้ออย่างไร

• ผู้ซื้อสามารถส่งผลิตภัณฑ์ไปตรวจวิเคราะห์ที่กรมวิทยาศาสตร์หรือห้องแลบเอกชน ผู้ซื้อออกค่าใช้จ่ายเอง  ประมาณ 3000 บาท/ ตัวอย่าง...วิธีนี้เป็นวิธีที่ดีที่สุด และค่าใช้จ่ายสูงที่สุดเช่นกัน
• สังเกตลักษณะบรรจุภัณฑ์ การบรรจุหีบห่อ ต้องดูดีมีมาตรฐาน  ฉลากมีความคมชัด รายละเอียดถูกต้องตามที่ อย.กำหนด หรือไม่  เคยเห็นร้านหนึ่งใน shopee ลงส่วนผสมบนฉลากเป็น water ,...,...แล้ว ethyl alcohol อยู่ท้ายๆ แบบนี้แปลว่าใส่ ethyl แค่นิดเดียวใช่มั้ย ก็ไม่รู้เหมือนกัน
• ซื้อจากแหล่งขายหรือ ผู้ขายที่มีความน่าเชื่อถือ การซื้อจากผู้ขายที่เป็นแพทย์​ (คลินิก) เภสัชกร (ร้านขายยา) จะช่วยสกรีนคุณภาพผลิตภัณฑ์ได้
• ดูวันที่ผลิตสินค้า วันหมดอายุของสินค้า
• ดูเลขที่ใบรับแจ้ง (เลขจดแจ้ง ขอไม่ยาก ..อาจไม่ค่อยช่วยเท่าไหร่)
• ดูสถานที่ผลิต ควรเป็นแลบมาตรฐาน GMP/ISO ใช้เครื่องจักรทันสมัยในการผลิต ไม่กวนมือ รายชื่อแลบที่ได้รับการรับรองจากองค์การอาหารและยาประเทศไทย  คลิกที่นี่ >> รายชื่อแลบที่ได้รับ GMP ของ อย.​​ 
  

  
เลือกแลบที่ได้รับมาตรฐาน GMP CODEX หรือ GMP จากองค์การอาหารและยา

5. ทำไม เจลล้างมือ บางยี่ห้อถึงหนืดแบบแป้งเปียก  : ตอบ เพราะสารสร้างเนื้อเจลเกรดคุณภาพขาดตลาดโลกและราคาสูงขึ้นมาก ผู้ผลิตบางรายจึงมีการนำสารสร้างเนื้อเจลเกรดไม่ดี ราคาถูก มาใช้แทน ทำให้เนื้อเจลที่ได้ไม่ stable บางครั้งตกตะกอน แยกชั้น ขึ้นขุย เหนอะหนะ เป็นก้อน ทาแล้ว ไม่ซึมเข้าผิว หรือที่เรียกกันว่า เจลล้างมือแป้งเปียก และในบางยี่ห้อก็นำแป้งเปียกมาผสมจริงๆ  บ่งบอกถึงคุณภาพของวัตถดิบที่ใช้และคุณภาพของผลิตภัณฑ์ที่ผลิตออกมาคงไม่ได้มาตรฐานตามไปด้วย

6. แอลกอฮอล์แบบน้ำดีกว่าแบบเจลหรือไม่ :  ไม่มีความแตกต่างในด้านประสิทธิภาพถ้าใช้ถูกวิธี  แอลกอฮอล์น้ำที่นำมาใส่ขวดสเปรย์ อย. เน้นย้ำให้ใช้กับมือ โดยกำหนดให้ในชื่อผลิตภัณฑ์ที่จดแจ้งต้องมีคำว่า "hand" เสมอ ไม่ควรนำไปพ่นสิ่งของพื้นผิวเพราะอาจทำให้พื้นผิวเสียหาย  อีกทั้งโอกาสติดไฟสูงกว่าแบบเนื้อเจล ควรใช้และเก็บรักษาอย่างระมัดระวัง

7. ผลิตภัณฑ์ที่ใช้แอลกอฮอล์ food grade สามารถรับประทานได้ใช่หรือไม่ :  ตอบ แม้จะใช้เอทิลแอลกอฮอล์ที่เป็น Food grade ในการผลิต ก็ไม่สามารถเคลมได้ว่าสินค้ามีความปลอดภัยต่อเด็กหรือต่อผู้ใช้ในการรับประทาน เพราะในสูตรจะมีส่วนประกอบอื่นๆที่ไม่สามารถทานได้รวมอยู่ด้วย

ดังนั้น การเคลมว่าแอลกอฮอล์ของเราเป็น food grade หลังใช้สามารถใช้มือหยิบจับอาหารเข้าปากได้ การเคลมเช่นนี้ถือว่าใช้ช่องโหว่ของกฎหมายเพื่อเจตนาทางการตลาด

นอกจากนี้ อย.ไม่อนุญาตให้ลงคำว่า food grade บนฉลากผลิตภัณฑ์ เพราะอาจจะสื่อให้ผู้ใช้เข้าใจผิดว่าผลิตภัณฑ์มีความปลอดภัย สามารถทานได้

เรียบเรียงโดย ภญ.จิราพรรณ คำดี และ ภก. ธีรชัย เรืองบัณฑิต ห้ามคัดลอกไม่ว่าส่วนใดส่วนหนึ่งหรือทั้งหมด ก่อนได้รับอนุญาต  ลงวันที่ 12 เมษายน 2563